Toezicht op Algemeen nut beogende instellingen is gebrekkig

Op verzoek van het kabinet Rutte III heeft een commissie van deskundigen onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om het algemeen nut karakter van Algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s) beter tot uitdrukking te laten komen. Aanleiding voor het instellen van deze commissie waren Kamervragen over ANBI’s die niet handelen conform wat door een groot deel van de maatschappij als algemeen belang wordt gezien. Hierbij moet onder andere gedacht worden aan ANBI’s die giften ontvangen uit onvrije landen.  

Op 21 juni 2022 heeft de staatssecretaris van Financiën het rapport ‘Toezicht op Algemeen Nut’ van de commissie aangeboden aan de Tweede Kamer. De commissie constateert dat het toezicht op het grootste deel van de ANBI’s in Nederland gebrekkig is door beperkte capaciteit en gebrek aan gegevens bij de Belastingdienst. Hoeveel fraude ANBI’s plegen is onbekend omdat het ANBI-team van de Belastingdienst nauwelijks toekomt aan opsporing van fraude. De commissie acht deze situatie onwenselijk gezien de omvang van de fiscale faciliteiten.

De commissie stelt verder vast dat Kamervragen over spanningen met grondrechten vrijwel uitsluitend gaan over ANBI’s die geen Erkenning hebben en geen lid zijn van brancheorganisaties. Het ANBI-team van de Belastingdienst heeft echter geen expertise in huis voor een toets op grondrechten bij de boordeling van aanvragen voor de ANBI-status.

Op basis van de onderzoeksuitkomsten doet de commissie een zevental aanbevelingen, waaronder het versterken van de capaciteit van het ANBI-team en het verhogen van de intensiteit van het toezicht. Ook beveelt de commissie aan om het algemeen nut-vereiste aan te scherpen door een bestedingscriterium op te nemen in de Uitvoeringsregeling. Door deze eis op te nemen, kunnen instellingen die geen activiteiten ondernemen geen ANBI zijn en wordt voorkomen dat van de ANBI-status wordt geprofiteerd zonder dat er daadwerkelijk wordt bijgedragen aan het algemeen nut.

De staatssecretaris kondigt aan in het najaar 2022 met een inhoudelijke reactie op het rapport te komen, na overleg met de relevante stakeholders. 

Publicatiedatum: 25 juni 2022